Stroomgebied Geul
In het gebied bij de Geul en de zijbeken zoals de Gulp, de Eyserbeek en de Selzerbeek zijn er regelmatig problemen bij hevige regen. In november 2024 is een verkenning gestart welke maatregelen nodig zijn voor het hele gebied.
Waarover gaat de verkenning?
In het hele gebied zijn meerdere (ingrijpende) maatregelen nodig om die samen moeten zorgen voor minder wateroverlast. De verkenning kijkt naar welke maatregelen mogelijk en wenselijk zijn. We bekijken ook of het oplossen van een probleem op de ene plek niet zorgt voor nieuwe problemen op een andere plek. Soms zijn maatregelen nodig op plekken waar nu geen problemen zijn, om andere gebieden beter te beschermen. Het vinden van de ideale mix met maatregelen is een ingewikkeld puzzel.
De verkenning volgen? Meld je aan voor de nieuwsbrief stroomgebied Geul.
Waar gaan we verkennen?
De Geul ontspringt in België en stroomt bij het plaatsje Cottessen ons land binnen. Bij Gulpen komen de grotere zijrivieren zoals de Gulp, Eyserbeek en Selzerbeek samen. Daarna stroomt de Geul via plaatsen als Wijlre, Schin op Geul, Valkenburg en Meerssen bij Bunde in de Maas. De totale lengte van de Geul is ongeveer 60 km.
De verkenning gaat over het hele gebied van waaruit water afstroomt naar de Geul en de zijbeken. Van de bron in België tot de monding in de Maas. Dit is een gebied van circa 340 vierkante kilometer. Ruim de helft van dit gebied ligt in Nederland.
Er zijn meerdere maatregelen nodig op verschillende plekken om het risico op wateroverlast en overstromingen voor het hele gebied te verminderen.
Jouw ideeën zijn
belangrijk!
Jouw kennis en ideeën zijn belangrijk! Op verschillende momenten tijdens de verkenning vragen wij je om jouw mening, ideeën en kennis in te brengen. Zo komen we samen tot een goed plan om wateroverlast in het hele stroomgebied van de Geul aan te pakken. Op deze pagina kun je lezen hoe je kunt meedenken, wat we hebben opgehaald en wat we met de input doen.
Hoe verloopt de verkenning?
Tijdens de verkenning stellen we verschillende varianten samen. Vervolgens worden deze varianten gevuld, ieder met een andere combinatie van maatregelen. Daarna gaan we de varianten vergelijken. We kijken hoeveel ze bijdragen aan de waterveiligheid, wat ze kosten en hoe ze in de omgeving passen. Uiteindelijk kiezen de overheden samen de voorkeursvariant. Dit zal ongeveer in november 2027 zijn. De maatregelen in deze voorkeursvariant worden vervolgens verder uitgewerkt en uitgevoerd. In onderstaande afbeelding zie je welke stappen doorlopen worden.
Planning
- Maart 2024 tot eind 2025: onderzoeken naar verschillende maatregelen om water vast te houden, op te slaan en af te voeren. In het hele gebied zullen veel maatregelen nodig zijn die samen moeten zorgen voor minder wateroverlast.
- Tweede helft 2025: opstellen Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD) voor de milieueffectrapportage (Plan-MER). In de NRD wordt beschreven welke varianten worden onderscheiden en welke onderzoeken daarvoor worden uitgevoerd. De NRD wordt begin 2026 ter inzage gelegd en is het volgende formele moment waarop eenieder kan reageren.
- 2026: de verschillende varianten worden samengesteld, elk met een andere mix van maatregelen. Vervolgens wegen we af wat deze verschillende varianten doen voor de waterveiligheid, wat ze kosten en hoe ze in de omgeving passen.
- Eind 2027: besluitvorming (keuze voorkeursvariant) door de betrokken overheden.Ook worden afspraken gemaakt over de uitvoering: wie doet wat, wanneer en hoe vindt de financiering plaats. Daarna gaan verschillende partijen de plannen per deelgebied verder uitwerken en uitvoeren.
Onderzoeken maatregelen
Voor het hele stroomgebied, inclusief het Belgische deel, brengen we in beeld hoe en waar natuurlijke maatregelen kunnen bijdragen aan het verminderen van wateroverlast. Het gaat om maatregelen om water vast te houden in de bodem en maatregelen om water natuurlijk te bergen. Dit kan door natuur en landschap zo in te richten dat er tijdelijk extra water kan blijven staan. Voorbeelden van maatregelen zijn: bossen, graften (knik of mini-terras op een helling), swales (contourgreppels), kleine waterbuffers, dammetjes in droge dalen en bergingsgebieden in de zijdalen van de Geul. Het onderzoek levert kansenkaarten op die voor verschillende typen maatregelen inzichtelijk maken waar ze in theorie toepasbaar zijn in het Geulgebied.
- Status: onderzoek loopt. Resultaten naar verwachting in najaar 2025.
- Vervolg: de resultaten worden meegenomen in de verschillende varianten (pakketten met maatregelen).
Een regenwaterbuffer vangt bij hevige regen het teveel aan water tijdelijk op en loost het water daarna geleidelijk. Waterschap Limburg heeft afgelopen jaren ruim 400 regenwaterbuffers in Zuid-Limburg aangelegd. Vanuit het programma Water in Balans van Waterschap Limburg zijn nieuwe buffers in voorbereiding.
We gaan het effect van alle bestaande en geplande regenwaterbuffers onderzoeken voor het totale stroomgebied van de Geul. Tevens onderzoeken we wat het effect is van vergroting van deze regenwaterbuffers. Dit wordt meegenomen in de verschillende varianten (pakketten met maatregelen).
We onderzoeken op verschillende locaties hoe de dalvlaktes optimaal kunnen worden benut voor waterberging. Onderzoek naar de dalvlakte tussen Valkenburg en Gulpen is in 2024 gestart. Hier is gekeken naar het effect van verschillende hoogten van dwarsdammen in het Geuldal. De stichting “Samen tegen Wateroverlast” is betrokken bij dit onderzoek om gebiedskennis en ervaringen van bewoners mee te kunnen nemen.
- Status: er loopt een onderzoek naar de civieltechnische uitwerking van dwarsdammen. Hierbij wordt gekeken hoe zo’n dwarsdam technisch eruit moet zien en hoe de ‘knijpconstructie’ vormgegeven moet worden om maximaal bergingseffect te behalen.
- Vervolg: de resultaten worden meegenomen in de verschillende varianten (pakketten met maatregelen).
Het vergroten van de afvoercapaciteit kan lokaal voor lagere waterstanden zorgen. We gaan onderzoeken waar en hoe we de afvoercapaciteit kunnen vergroten door hydraulische knelpunten op te heffen. Denk hierbij aan obstakels zoals bruggen en duikers. Een duiker is een waterdoorgang, meestal onder wegen of dijken. We kijken vooral naar de knelpunten bij bebouwde kernen. Het onderzoek gaat inzichtelijk maken hoeveel invloed obstakels hebben op de doorstroming van het water en wat er gebeurt als we iets veranderen aan bruggen en duikers, zoals ze breder maken.
In het onderzoek van Deltares dat in 2022 is uitgevoerd, is de mogelijkheid van een afvoerbuis onder Valkenburg (flood bypass) genoemd als een mogelijke verruimingsmaatregel. Een nadere verkenning en haalbaarheidsstudie is nodig. Dit moet beter inzicht geven in de haalbaarheid, kansen, risico’s en kosten van deze maatregel.
- Status: onderzoek loopt. De resultaten worden eind 2025 verwacht.
- Vervolg: de resultaten worden meegenomen in de verschillende varianten (pakketten met maatregelen).
Het Geulmondinggebied bij Bunde is zwaar getroffen tijdens de overstromingen in juli 2021. Een van de oorzaken daarvan was de beperkte afvoer van Geulwater onder het Julianakanaal door. Hoewel het Julianakanaal een redelijk grote hoeveelheid Geulwater zou kunnen opvangen of afvoeren, blijkt uit het onderzoek uit 2024 dat aan het afvoeren van Geulwater op het Julianakanaal flink wat haken en ogen zitten.
- Status: Er wordt nader onderzocht wat nodig is om te bepalen of deze maatregel als ‘haalbaar’ bestempeld kan worden. De afweging is bovendien afhankelijk van de uitkomst van de studie naar de aanleg van bedijking langs de Geul. (meer informatie over het onderzoek dijkversterking is te vinden onder het kopje Beschermingsmaatregelen)
- Vervolg: de resultaten worden meegenomen in de verschillende varianten (pakketten met maatregelen) voor het hele stroomgebied van de Geul. Zodat de besluitvorming over deze maatregel integraal met de overige mogelijke oplossingen kan worden afgewogen. Het uitbreiden van de sifon is een ingrijpende en relatief dure maatregel, en bij hoogwater in de Maas wordt de afvoercapaciteit beperkt en is er een risico dat de Geul hogerop alsnog kan overstromen.
Door de inlaat van de sifon (geulduiker) bij Bunde beter te stroomlijnen met zogeheten bovenschotten – afgeschuinde geleidepanelen – kan het water soepeler de sifon instromen.
- Status: Deze maatregel wordt nu voorbereid voor de uitvoeringsfase. Dat houdt in dat er een technisch ontwerp uitgewerkt wordt (hoe moet de aanpassing er precies uitzien) en bekeken wordt wat de kosten zijn en wie het werk zal uitvoeren (gemeente, waterschap of Rijkswaterstaat). Belangrijke aandachtspunten bij de verdere uitwerking zijn de bereikbaarheid van de voorkant van de sifon voor onderhoud en hoe de constructie zich gaat verhouden tot de constructie van de bestaande schuifdeuren.
- Vervolg: De Regionale Actietafel van WRL – waarin vertegenwoordigers van Provincie, Waterschap, Gemeenten en het Ministerie van I & W samenwerken – neemt op basis van dit ontwerp een besluit over de uitvoering en de financiering. Ook moeten er vergunningen worden aangevraagd. Daarna kan het werk worden aanbesteed.
In juli 2021 heeft zich bij de sifon in Bunde veel (drijf)vuil en -hout opgehoopt. Om dit op te vangen en verder stroomafwaarts problemen te voorkomen, heeft Waterschap Limburg een ‘houtvang’ geplaatst. In het onderzoeksrapport van 2024 zijn aanbevelingen gedaan hoe deze houtvang robuuster gemaakt kan worden. Deze aanbevelingen zijn om verschillende redenen niet uitvoerbaar. Om het probleem tóch aan te pakken, is gekeken naar alternatieven. Zoals het plaatsen van een drijfketting. Dit alternatief is ook niet geschikt gebleken, onder andere vanwege de turbulente stroming.
- Status: er wordt verder onderzocht hoe de houtvang alsnog robuuster kan worden ingericht. Hierbij wordt onder andere gekeken naar mogelijkheden om verder stroomopwaarts een robuustere houtvang te realiseren.
Beschermingsmaatregelen, zoals kades, dammen, kademuren of schotten, bieden gerichte bescherming aan individuele objecten of hele gebieden. Daarnaast kunnen panden of andere objecten worden aangepast om beter bestand te zijn tegen het risico op overstromingen.
Dit onderzoek is een vervolgstap op de verkenning Geulmonding die in 2024 is uitgevoerd. Bedijking kan een belangrijke rol spelen in de waterveiligheid voor de bebouwing in Bunde tot aan Geulle. De maatregel moet niet alleen water weghouden uit kwetsbare gebieden, maar kan ook bijdragen aan een betere afvoer van water via de sifon onder het Julianakanaal.
- Het onderzoek moet inzicht bieden in:
- effectiviteit: hoe draagt de bedijking zo effectief mogelijk bij aan waterveiligheid?
- ruimtelijke inpassing: hoe kan de maatregel zo goed mogelijk in de omgeving worden ingepast
- en of er extra ingrepen nodig zijn om negatieve effecten elders te voorkomen.
- Status: Het onderzoek is eind februari 2025 gestart. De onderzoeksresultaten worden in het najaar van 2025 met de omgeving besproken.
- Vervolg: Na afronding van het onderzoek beslissen de betrokken bestuurders of deze maatregel al vooruitlopend op het totale maatregelenpakket voor het Geulgebied kan worden uitgevoerd.
Andere programma's en projecten in het gebied
In het Geulgebied wordt in verschillende programma's en projecten gewerkt aan het verminderen van wateroverlast en beschermen tegen hoogwater. Waterschap Limburg werkt in het programma Water in Balans aan lokale oplossingen om wateroverlast aan te pakken op locaties waar niet aan de geldende beschermingsnorm wordt voldaan. In het project Zuidelijk Maasdal werken overheden samen aan hoogwaterbescherming, vlot en veilig transport over water, ruimtelijke ontwikkeling en natuurversterking. Tevens werken gemeenten aan verschillende projecten en maatregelen om wateroverlast te verminderen.
Overheden in het gebied
werken samen
De verkenning is een samenwerking van de overheden in het gebied. Dit zijn de Provincie Limburg, Waterschap Limburg en de gemeenten Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem, Maastricht, Meerssen, Simpelveld, Vaals, Valkenburg aan de Geul en Voerendaal. Vanuit de betrokken overheden is een bestuurlijk regieteam gevormd dat zorgt voor de aansturing. Ook Belgische overheden zijn betrokken bij de verkenning, omdat de bron van de Geul in België ligt. Het programma Waterveiligheid en Ruimte Limburg (WRL) regisseert het verkenningsproces.